||om tat sat||

సుందరకాండ.
అథ పంచదశస్సర్గః

మైథిలీం మార్గమాణః వీక్షమాణః చ శింశుపా వృక్షస్థః అవేక్షమాణః సః హనుమాన్ తాం సర్వాం మహీం అవేక్షత||

తతః సంతానకలతాభిశ్చ పాదపైః ఉపశోభితామ్ దివ్యగంధరసోపేతామ్ సర్వతః సమలంకృతామ్ తాం వనికాం మారుతిః సముదైక్షత ||

అశోక వనికా నందన సంకాశం పాదపైః ఉపశోభితమ్ మృగపక్షిభిః ఆవృతం కోకిలాకులనిఃశ్వనామ్ హర్మ్యప్రాసాద సంభాదాం అస్తి ||కాంచనోత్పలపద్మాభిః వాపీభిః ఉపశోభితాం బహ్వాసనకుథోపేతాం బహుభూమి గృహాయుతమ్ అస్తి ||సర్వర్తుకుసుమైః ఫలవద్భిః పుష్పితానాం అశోకానాంనామ్ పాదపైః రమ్యాం సూర్యోదయ ప్రభాం ప్రదీప్తం ఇవ అస్తి||

అసకృత్ వినిష్పతద్భిః శతశః విహగైః నిష్పత్రశాఖాం క్రియమాణాం ఇవ చిత్రైః పుష్పావతంసకైః అమూలపుష్పనిచితైః శోకనాశనైః అశోకైః తాం వనికాం తత్రస్థః మారుతిః సముదైక్షత||

పుష్పభారాతిభారైశ్చమేదినీం స్పృశద్భిః ఇవ కుశుమితైః కర్ణికారైః కింశుకైశ్చ సుపుష్పితైః అస్తి || తేషాం ప్రభయా సః దేశః సర్వతః ప్రదీప్త ఇవ అస్తి|| వివృద్ధమాలాః సుపుష్పితాః పున్నగాః సప్తపర్ణస్చ తథా చంపకాః ఉద్దాలకాః శోభన్తే స్మ||

తత్ర సహస్రశః కేచిత్ శాతకుమ్భనిభాః కేచిత్ అగ్నిశిఖోపమాః కేచిత్ నీలాంజననిభాః అస్తి||

నందనం యథా వివిధ ఉద్యానమ్ చిత్రం చైత్ర రథం యథా అతివృత్తం అచింత్యం దివ్యం రమ్యం శ్రియా వృతం పుష్పజ్యోతిర్గణాయుతం ద్వితీయం ఆకాశమ్ ఇవ పుష్పరత్నశతైః చిత్రం , ద్వితీయం సాగరం యథా సర్వఋతుపుష్పైః మధుగంధిభిః పాదపైః , ద్విజైః మృగ గణైః నానానినాదైః నిచితం రమ్యం అనేకగన్ధప్రవహం పుణ్యగంధంమనోరమమ్ అస్తి ||

సః వానరపుంగవః తస్యాం అశోకవనికాయామ్ మధ్యే గన్ధమాడ్యం గన్ధమాదనమ్ ఇవ స్తంభ సహస్రేణ స్థితమ్ కైలాసపాణ్డురమ్ ప్రవాళకృతసోపానమ్ తప్తకాంచన వేదికాం చక్షూంసి ముష్ణాంతం ఇవ శ్రియా ద్యోతమానం ఇవ విమలం ప్రాంశుభావత్వాత్ అంబరం ఉల్లిఖంతమివ అవిదూరస్థం ఉచ్ఛ్రితమ్ చైత్య ప్రాసాదమ్ దదర్శ||

తతః మలినసంవీతాం రాక్షసీభిః సమావృతాం ఉపవాసకృశాం దీనాం పునః పునః నిఃశ్వసంతీం శుక్లపాక్షాదౌ అమలాం చంద్రరేఖామివ తాం దదర్శ|| సా మందం ప్రఖ్యాయమానేన రూపేణ ధూమజలేన పినద్ధాం రుచిరప్రభామ్ విభావసోః శిఖామివ అస్తి ||సా వినష్టేన పీతేన ఏకేన ఉత్తమవాససా అనలంకృతాం సపంకం విపద్మాం పద్మినీం ఇవ అస్తి|| సా వ్రీడితాం దుఃఖసంతప్తాం పరిమ్లానాం తపస్వినీం అంగారకేణ గ్రహేణా పీడితాం రోహిణీం ఇవ అస్తి||

దుఃఖపరాయణామ్ అశ్రుపూర్ణముఖీం దీనాం అనశనేన కృశాం నిత్యం శోకధ్యానపరాం తాం అబలాం దదర్శ|| సా అబలా ప్రియం జనం అపశ్యంతీం రాక్షసీగణం పశ్యంతీం స్వగణేన హీనాం శ్వగణాభివృతాం మృగీం ఇవ అస్తి||

సా అబలా జఘనం గతయా నీలనాగాభయా వేణ్యా నీరదాపాయే నీలయా వనరాజ్యా మహీం ఇవ, దుఃఖసంతప్తాం సుఖార్హం వ్యసనానాం అకోవిదాం అస్తి||

విశాలాక్షీం అధికం మలినాం కృశాం తాం సమీక్ష్య సీతా ఇతి తర్కయామాస|| ఇయం అంగనా తథారూపా తదా కామరూపిణా తేన రక్షసా హ్రియమాణా యథారూపా దృష్టా ఇతి||పూర్ణ చంద్రాననాం సుభౄం చారువృత్త పయోధరాం సర్వాః దిశాం ప్రభయా వితిమిరాః కుర్వతీం దేవీం నీలకేశీం బింబోష్టీం సుమధ్యాం సుప్రతిష్ఠితాం పద్మపలాశాక్షీం మన్మథస్య రతీం యథా సీతాం||

పూర్ణచంద్ర ప్రభాం ఇవ సర్వస్య జగతః ఇష్టాం నియతాం తాపసీం ఇవ భూమౌ ఆసీనామ్ సుతనుం || భీరుం భుజగేంద్రవధూమ్ ఇవ నిఃశ్వాసబహుళాం మహతా వితనేన శోఖజాలేన న రాజతీం || ధూమ్రజాలేన సంసక్తాం విభావసౌ శిఖామివ సందిగ్ధామ్ స్మృతీం ఇవ నిపతితం ఋద్ధమివ తామ్ దదర్శ|| విహతామివ శ్రద్ధాం చ ఆశాం ప్రతిహతాం ఇవ సోపసర్గాం సిద్ధిమ్ ఇవ సకలుషాం బుద్ధిమివ అస్తి ||అభూతేన అపవాదే్న నిపతితాం కీర్తిమివ రామోపరోధవ్యధితాం రక్షోహరణ కర్శితాం తాం దదర్శ|| మృగశాబాక్షీం బాష్పాంబుపరిపూర్ణేన కృష్ణవక్రాక్షి పక్ష్మణా అప్రసన్నేన వదనేన తతః తతః వీక్షమాణం పునః పునః నిశ్స్వసంతీం అబలాం సః హనుమాన్ దదర్శ || మలపంకధరాం దీనాం మణ్డనార్హాం అమణ్డితామ్ కాలమేఘైః ఆవృతాం నక్షత్రరాజస్య ప్రభాం ఇవ తాం అబలాం దదర్శ||

ఆమ్నాయానాం అయోగేన ప్రశిథిలాం విద్యాం ఇవ సీతాం నిరీక్ష్య తస్య బుద్ధిః తు ముహుః సందిదిహే|| హనుమాన్ అనలంకృతేన సంస్కారేణ హీనం అర్థాంతరం గతం వాచం యథా సీతాం దుఃఖేన బుబుధే||
అనిందితాం రాజపుత్రీం విశాలాక్షీం సమీక్ష్య తాం సీతా ఇతి కారణైః ఉపపాదిభిః తర్కయామాస||తదా రామః యాని ఆభరణజాలాని వైదేహ్యాః అంగేషు అన్వకీర్తయత్ గాత్రశోభిని తాని అలక్షయత్ | సుకృతౌ కర్ణవేష్టౌ సుసంస్థితౌ శ్వందష్ట్రౌ చ హస్తేషు మణివిద్రుమ చిత్రాణి ఆభరణాని చ చిరయుక్తత్వాత్ శ్యామాని సంస్థానవంతి చ || తాని రామః యాని అన్వకీర్తయత్ తాన్యేవ అహం మన్యే| తత్ర యాని అవహీనాని తాని అహం నోపలక్ష్యే | అస్యాః యాని నావహీనాని తాని ఇమాని సంశయః న|| పీతం కనకపట్టాభం శుభం ఉత్తరీయం స్రక్తం నాగసక్తం తత్ వస్త్రం తదా ప్లవంగమైః ద్రష్టం|| నయైవ ధరణీ తలే అపవిద్ధాని స్వనవంతీ మహంతి ముఖ్యాని భూషణాని చ ద్రష్టాని||

ఇదం వసనం చిరగృహీతత్వాత్ క్లిష్టవత్తరమ్ తథాపి నూనం తద్వర్ణం ఇతరత్ యథా తథా శ్రీమత్|| ఇయం కనకవర్ణాంగీ రామస్య ప్రియా మహిషీ సతీ యా ప్రణష్టాపి అస్య మనసః నప్రణస్యతి || యత్ కృతే రామః ప్రణష్టా స్త్రీ ఇతి కారుణ్యాత్ ఆశ్రితేతి అనృశంస్యతః నష్టా పత్నీ ఇతి శోకేన ప్రియా ఇతి మదనేన కారుణ్యేన ఆనృశంస్యేన శోకేన మదనేన చతుర్భిః పరితప్యతే సా ఇయం|| అస్యాః దేవ్యాః రూపం అంగప్రత్యంగసౌష్టవం యథా చ తస్య రూపం యథా ఇయం అసితేక్షణా|| అస్యాః దేవ్యాః మనః తస్మిన్ తస్య అస్యాం ప్రతిష్టితం| తేన ఇయం ధర్మాత్మా స చ ముహూర్తమపి జీవతి|| ప్రభుః రామః అనయా హీనః ఆత్మనః దేహం ధారయతి ఇతి యత్ శోకేన న అవసీదతి దుష్కరం కృతవాన్ || యః ఇమామ్ సీతాం మత్తకాశినీంవినా ముహూర్తమపి జీవతి మాహాబాహుః రామః దుష్కరం కురుతే||

పవనసంభవః తదా సీతాం దృష్ట్వా ఏవం హృష్టః మనసా రామం జగామ తాం ప్రభుం ప్రశశంస చ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే పంచదశస్సర్గః||

||om tat sat||